Egzoszkielety: zapobieganie na plecach pracowników

Egzoszkielety: zapobieganie na plecach pracowników

Załóż go jak plecak, następnie odpowiednio wyreguluj paski i wyreguluj podkładki - tak łatwo założyć egzoszkielet i gotowy do użycia. W przemyśle motoryzacyjnym istnieje wiele obszarów zastosowań. Specjalista od protez Ottobock natknął się na ten produkt wyłącznie za pośrednictwem Grupy Volkswagen. „VW zwrócił się do nas w 2012 roku i zapytał, czy moglibyśmy opracować produkt, który odciążyłby osoby wykonujące wymagające fizycznie zadania, takie jak praca nad głową, i w ten sposób stworzył zdrowsze warunki pracy” – powiedział Hans-Willem van Vliet, wiceprezes ds. badań i rozwoju w Ottobock, podczas prezentacji produktu. W rezultacie powstał „Paexo” (patrz zdjęcie), egzoszkielet, który można założyć w około 20 sekund i który zmniejsza obciążenie mięśni ramion i barków podczas pracy nad głową o około 50 procent. Paexo działa na zasadach biomechanicznych, dopasowuje się do ruchów człowieka podczas pracy i przenosi ciężar na biodra, dzięki czemu staw barkowy jest odciążony.

Takie egzoszkielety stają się coraz ważniejszym czynnikiem w branży motoryzacyjnej w obszarach ochrony pracowników i profilaktyki chorób mięśni wywołanych powtarzalną pracą. Różne systemy dostępne obecnie na rynku otwierają szerokie możliwości zastosowań w innych gałęziach przemysłu, takich jak budownictwo.

Częste skargi pracowników

Dolegliwości i zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego (MSD) stanowią poważny problem społeczny i stanowią duże obciążenie dla systemu opieki zdrowotnej, gospodarki i osób nimi dotkniętych. Według raportu nieobecności Wifo za 2019 r. około jedna piąta wszystkich dni zwolnień chorobowych wynika z chorób układu mięśniowo-szkieletowego, przy czym te zwolnienia chorobowe wynoszą średnio 15,4 dnia.

Jedna trzecia wszystkich absencji chorobowych z powodu chorób układu mięśniowo-szkieletowego dotyczy pracowników w wieku od 50 do 64 lat. W połączeniu ze zmianami demograficznymi, przed którymi stoi Austria – według austriackiego urzędu statystycznego w 2050 r. ponad 40 procent wszystkich pracowników będzie w wieku powyżej 45 lat – choroby układu mięśniowo-szkieletowego staną się jeszcze poważniejszym problemem. Zastosowanie egzoszkieletów mogłoby temu zapobiec.

Skuteczne wsparcie

„Skuteczność egzoszkieletów została oceniona w unijnym projekcie badawczym Andy: obciążenie fizyczne badanych zostało zmniejszone o 55 procent, a tętno podczas pracy również spadło o 21 procent” – mówi Wolfgang Baumann, dyrektor generalny AWB Schraubtechnik- und Industriebedarf GmbH, która sprzedaje egzoszkielety szerokiej gamy producentów. Nie ma jednak potrzeby mówić o panaceum; to kwestia wyboru odpowiedniego produktu do odpowiedniego zastosowania.

AUVA również tak to widzi; egzoszkielety nie są (jeszcze) rozwiązaniem uniwersalnym, jakiego oczekuje wielu pracodawców. „Trzeba zauważyć, że nie są one prostym rozwiązaniem wszystkich problemów” – mówią Anne Mück i Markus Lombardini, eksperci w dziale ergonomii biura regionalnego AUVA w Wiedniu. „Wiele problemów można rozwiązać, dokonując prostych zmian konstrukcyjnych w miejscu pracy lub zmieniając procesy”. Niemniej jednak bieżący rozwój sytuacji jest bardzo uważnie monitorowany i istnieje w nim potencjał.

Jakie są rodzaje egzoszkieletów?

Zasadniczo można wyróżnić trzy typy egzoszkieletów: aktywne, pasywne i miękkie. „Aktywne egzoszkielety zawierają silnik, który wykonuje za mnie ruch lub bardzo mocno go wspomaga. Jest to znane przede wszystkim z rehabilitacji” – wyjaśnia Baumann. „Te pasywne opierają się na pomocy mechanicznej, takiej jak systemy sprężyn lub linek, które wspierają sekwencje ruchów i zapewniają odciążenie. Wersje miękkie są częściej postrzegane jako wspierające lub stabilizujące”. Zwłaszcza te ostatnie oferują już codzienne rozwiązania dla branży budowlanej.

Rosnący repertuar

Dostępny obecnie repertuar egzoszkieletów daje wyobrażenie o tym, dokąd może zmierzać sytuacja w ciągu najbliższych kilku lat, a liczba producentów egzoszkieletów również stale rośnie. Obecnie istnieje około 30 firm oferujących i rozwijających produkty w tym segmencie.

Paexo, wspomniany już produkt producenta protez Ottobock, to pasywny egzoszkielet, który nie wymaga żadnego zasilania energią i jest bardzo lekki – waży zaledwie 1,9 kilograma. W przypadku używania nad głową ciężar uniesionych ramion użytkownika jest przenoszony na biodra poprzez osłony ramion przy użyciu technologii mechanicznego ciągnięcia linki. Według producenta chroni to mięśnie i stawy w okolicy barków.

Noonee rozwija swoje produkty dla innego segmentu. Krzesło bez krzesła, dostępne teraz w wersji 2.0, ma umożliwić pracownikom płynne przełączanie między siedzeniem, staniem i chodzeniem. Oznacza to, że można go używać przede wszystkim do prac wymagających częstej zmiany pozycji i konieczności wykonywania w bardzo ograniczonej, dedykowanej przestrzeni roboczej.

Choć indywidualne rozwiązania producentów mogą się różnić, wszystkie mają jedną wspólną cechę: należy z nich korzystać wyłącznie po intensywnym szkoleniu.

Jeśli używasz egzoszkieletów, rób to dobrze

„Jeśli zdecydujesz się na użycie egzoszkieletu, konieczne jest przeszkolenie użytkowników w zakresie jego używania i dostosowywania oraz uświadomienie im zagrożeń” – mówi Lombardini. Samo przekazanie produktów i umożliwienie ludziom ich wypróbowania nie działa. W najgorszym przypadku prowadzi to do nowych problemów lub pogłębia istniejące. „Trzeba sobie to wyobrazić trochę jak sprzęt w centrum fitness: jeśli wiesz, jak z nich korzystać, pomogą ci, jeśli nie, mogą spowodować obrażenia” – dodaje Mück. Podobnie nie należy zapominać o dostosowaniu miejsca pracy i dróg ewakuacyjnych, jeśli to konieczne, ponieważ egzoszkielety częściowo zwiększają powierzchnię ciała.

Baumann również tak to widzi, potwierdzając, że zapisywanie się do szkoły jest istotną częścią codziennego życia. „Nie można zapominać, że każdy organizm jest inny i egzoszkielet musi być odpowiednio dostosowany” – potwierdza ekspert. Praktyka pokazuje, że większość pracowników może to robić samodzielnie w codziennej pracy po intensywnym szkoleniu. Opinia ta znajduje również odzwierciedlenie w wynikach aktualnej białej księgi Instytutu Fraunhofera.

A ile taki egzoszkielet kosztuje?

Przeszkodą w powszechnym stosowaniu egzoszkieletów mogą być koszty w wysokości od dwóch do sześciu tysięcy euro, które ponoszone są nie tylko w miejscu pracy, ale w przeliczeniu na każdego zatrudnionego w nim pracownika. Obecnie nie ma środków na finansowanie – z różnych powodów.

Trzy typy egzoszkieletów

• Aktive Aktive Exoskelette bieten den Anwender eine aktive mechatronische Kraftunterstützung bei einzelnen oder kombinierten physischen Belastungen. Sie weisen eine hohe Komplexität sowie ein höheres Eigengewicht auf, da sie pneumatisch oder von Motoren betrieben werden, eine Stromversorgung benötigen sowie meist modular aufgebaut und erweiterbar sind.
• Passive Passive Exoskelette unterstützen den Träger durch mechanische Hilfsmittel. Auftretende Belastungen werden aufgefangen, infolgedessen werden Bewegungen in der Belastungsrichtung erleichtert. Die Assistenzsysteme kommen ohne den Einsatz von Motoren, Sensorik sowie deren Stromversorgung aus.
• Softe Softe Varianten unterstützen, stabilisieren oder verstärken einen bestimmten Bereich des Körpers und wirken so entlastend.